Kościół św. Walentego i Dwór w Matarni

Jadąc w ubiegłym tygodniu przez Matarnię, postanowiłem zainteresować się bliżej historią mijanego po drodze kościoła oraz znajdującego się tuż za nim zespołu parkowego wraz z piękną starą willą / dworkiem.

Okazuje się , że kościół pochodzi aż ze średniowiecza. Historię kościoła w Matarni opisuje lokalny portal trojmiasto .pl :

„W czasach średniowiecza oliwscy cystersi zarządzali […] kilkudziesięcioma wsiami. Jedną z nich było Chojno Wielkie. Klasztor otrzymał je od księcia Mściwoja II w 1283 r. Poza budynkami gospodarskimi, we wsi powstał też niewielki kościół . Wierni gromadzili się w nim aż do czasu pożogi.

Część historyków twierdzi, że wieś ucierpiała podczas najazdu husytów w 1433 r. Część, że stało się to podczas wojny trzynastoletniej między Kazimierzem Jagiellończykiem a Krzyżakami. Po tym jak Chojno Wielkie uległo zniszczeniu, cystersi postanowili jednak odbudować wieś.

Wzniesiono nowe budynki, w tym również murowany kościół. Wieś zyskała nową nazwę: Sant Matherna. Zawdzięczała ją świętemu, którego imię wzywali wierni proszący o oddalenie chorób zakaźnych i gorączki.

Tak wygląda wnętrze kościoła – fot. Wikipedia

Również kościół zyskał jako patrona św. Materna. Święty biskup Kolonii do dziś spogląda z malowidła umieszczonego w górnej części głównego ołtarza. Barokowy obraz pochodzi jednak dopiero z XVIII wieku. 
Wcześniejszy wystrój kościoła nie zachował się z powodu zniszczeń, jakie niosły ze sobą kolejne wojny toczone wokół Gdańska. „

Tuż za kościołem znajduje się zespół parkowy będący kiedyś folwarkiem  wraz z pięknym starym dworem. Dwór nazywany jest „Dwór Matarnia”. Powstał on ok 1890 roku. Na terenie folwarku prawdopodobnie wcześniej znajdował się inny dwór.

Najbardziej znanymi właścicielami dworu była rodzina Roemerów, którzy gospodarowali tu do zakończenia II wojny światowej w 1945 roku.

O tym miejscu także jakiś czas temu napisał ten sam portal:

„O samych Roemerach wiadomo stosunkowo niewiele. Wspomnienia z nimi związane zachowali w pamięci najstarsi mieszkańcy wsi. Swego czasu podzielili się nimi z gdańskim poetą Wojciechem Wencelem, śledzącym losy zarówno wsi, jak i lokalnej parafii. Z tych wspomnień zamieszczonych m.in. w artykule „Kaszubska droga” w „Rzeczpospolitej” wyłania się głównie postać Maxa Roemera, syna Ottona, zagorzałego przeciwnika nazizmu.

– Młody Roemer był w porządku, nikt tu złego słowa o nim nie powie. Gdy przyszli Niemcy i chcieli zburzyć kapliczkę przy cmentarzu, to im powiedział, że dopóki ta ziemia należy do niego, dopóty kapliczki ruszyć nie pozwoli. Tak samo było z krzyżem na Anstalcie (jeden z domów we wsi – przyp. MG). Czwórkę dzieci miał – biegały tu z nami. A jak mu SS aresztowało kilku robotników, to nawet do Gdańska pojechał się kłócić. I przywiózł ich z powrotem – przytacza wspomnienia Wojciech Wencel.

W 1939 roku w dworze Roemerów schronienie mieli znaleźć polscy żołnierze z rozbitych przez Niemców oddziałów. Max miał im załatwić cywilne ubrania, a także dokumenty.

Za wrogość do ustroju III Rzeszy, Max Roemer zapłacił najwyższą cenę. Naziści wcieli go do Wehrmachtu i wysłali na front wschodni, z którego już nie wrócił. We dworze z jego dziećmi został tylko Otto.

Pod koniec marca 1945 roku przez Złotą Karczmę przetaczał się front. Rosjanie co chwilę szturmowali niemieckie umocnienia, by otworzyć sobie drogę do Wrzeszcza. W dworze znajdował się przez jakiś czas niemiecki sztab. Gdy Wehrmacht się wycofał, do folwarku natychmiast wkroczyli Rosjanie urządzając w nim szpital polowy.

Zaraz po wojnie majątek w Matarni przejęła Marynarka Wojenna. W 1949 roku urządzono w nim PGR, który funkcjonował do 1989 roku. Dziś we dworze funkcjonuje Ośrodek Rehabilitacyjny i Readaptacyjny dla dzieci i młodzieży „Monar”.”

Dookoła dworku i kościoła biegnie jeszcze odcinek starej brukowanej drugi, która pamięta na pewno jeszcze czasy Wolnego Miasta albo i dawniejsze.

Taki oto kawałek historii i burzliwy czasów Gdańska i okolic można zobaczyć pośród ruchliwych dróg i centrów handlowych .

Cytaty pochodzą z portalu trojmiasto.pl a artykułów :

• Ludzie i duchy starego dworu w Matarni – http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Ludzie-i-duchy-starego-dworu-w-Matarni-n42127.html
• Zobacz średniowieczny kościół w Matarni – http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Zobacz-sredniowieczny-kosciol-w-Matarni-n71691.html